مهره چاکنت و کاربرد آن + جدول استاندارد سایز بندی

مهره چاکنت یکی از انواع مهره‌های صنعتی است که به همراه واشر چاکنت، در محکم کردن محورهای خروجی دستگاه‌های مختلف بهترین کارایی را ارائه می‌دهد. این ابزار که به مهره قفلی KM یا مهره شکافد‌ار نیز شناخته می‌شود، کاربردهای مهمی برای صنعت‌کاران دارد؛ به‌خصوص در مواردی که دستگاه‌ها در معرض ارتعاشات هستند این مهره‌ها با خاصیت قفل‌کننده‌ای که دارند از شل شدن و انفصال قطعات جلوگیری می‌کنند. در این مطلب با ویژگی‌های مهره‌ قفلی چاکنت، انواع و اصلی‌ترین کاربردهای آن آشنا خواهید شد. برای باز و بسته کردن این مهره‌ها باید حتما از ابزار مخصوص استفاده کنید که در انتهای همین مطلب راجع‌به آن صحبت کرده‌ایم.

انواع مهره‌ و استاندارد مهره ها

انواع مختلفی از مهره‌های صنعتی نظیر چشمی (قلاب)، شش گوش گل بزرگ، گنبدی (سربسته)، فلنجی، خروسکی، چهارگوش، تاجدار (چاکدار)، کاسه نمدی، استاد بولت، مهره قفلی ساده و مهره چاکنت وجود دارند. هرکدام از این محصولات با استانداردهای متفاوتی تولید و به بازار عرضه می‌شوند.

مهره قفلی چاکنت پرکاربردترین انواع مهره برای صنعت‌کاران مختلف محسوب می‌شوند. این محصول به نام‌های مهره قفلی KM، مهره‌های شیاردار یا شکاف‌دار نیز شناخته می‌شود و با استاندارد DIN981 تولید و به بازار عرضه می‌گردد.

مهره چاکنت چیست؟ انواع، ویژگی‌ها و کاربردها

مهره قفلی با استاندارد 981 DIN، (DIN 981 lock nut) که به مهره‌های قفل کننده KM شناخته می‌شود، ابزاری برای اتصال محکم قطعات در دستگاه‌های مختلف است و به نوعی از جداشدن قطعات جلوگیری می‌کند. این ابزار حتی در محیط‌های با تنش بالا به‌راحتی شل نمی‌شود و به‌نوعی یک نگه‌دارنده به حساب می‌آید که از شل شدن پیچ و مهره‌ها و جدا شدن قطعات دستگاه‌های صنعتی جلوگیری می‌کند.

ویژگی‌های مهره چاکنت

این مهره‌ها از یک قسمت مخروطی شکل برخوردارند که داخل آن رزوه‌کاری متریک و چهارشکاف با فاصله مساوی شده است. شیارهایی که در سطح بیرونی این ابزار وجود دارند، مانع از باز شدن مهره شده و اتصالی محکم را در انواع دستگاه‌ها به‌وجود می‌آورند. این وسیله با خم شدن زبانه واشر قفلی MB و قرارگرفتن در محل شکاف‌های مهره، محکم شده و ثابت باقی می‌ماند. مزیت استفاده از این مهره‌ها خاصیت قفل‌کنندگی آنها است؛ به این صورت که قطعات دستگاه حتی در محیط‌های پرارتعاش از هم جدا نمی‌شوند.

انواع مهره قفلی KM

مهره‌های قفلی KM براساس جنس متریال مورد استفاده، نوع پوشش و همچنین با توجه به ابعاد و اندازه در انواع مختلفی طراحی و تولید می‌شوند.

مهره چاکنت استیل و فولاد

مهره‌های KM با توجه به جنس مواد مورد استفاده در تولید، به دو نوع مهره چاکنت استیل و فولاد دسته‌بندی می‌شوند. فولاد و استیل ضدزنگ دو آلیاژ با مقاومت بالا هستند؛ برهمین اساس، مهره‌های ساخته شده با این آلیاژها در برابر برخورد، ضربه، ارتعاش، خوردگی و … بسیار مقاوم هستند.

فولاد ضدزنگ روی سطح خود دارای اکسید کروم است. این اکسید مقاوم مانع از زنگ‌زدگی و خوردگی محصول خواهد شد. ناگفته نماند که متریال فولادی مورد استفاده در تولید مهره قفلی، از درجات کیفیتی مختلفی برخوردار است که رایج‌ترین آن فولاد کربن و فولاد ضدزنگ است.

درکل، به‌منظور افزایش مقاومت مهره‌های قفلی KM و جلوگیری از آسیب دیدن، آن‌ها را آبکاری یا گالوانیزه سرد و گرم می‌کنند. عملیات مذکور باعث می‌شود این محصول از لحاظ نوع پوشش‌دهی محافظتی نیز به انواع متمایزی تقسیم شود.

براساس نوع پوشش

مهره‌های قفلی براساس پوشش در دو نوع آبکاری زرد و سفید به بازار عرضه می‌شوند که این آبکاری جهت افزایش مقاومت آن‌ها و جلوگیری از خوردگی و زنگ‌زدگی است؛ اما به‌طورکلی، ویژگی اساسی مهره‌های چاکنت قفل شدن و قابلیت اتصال‌دهندگی با مقاومت بالا است. در واقع شیارهایی که روی این مهره‌ها قرار دارند، عامل اصلی در اتصال محکم یا بهتر بگوییم در قفل‌شوندگی این ابزار هستند؛ به‌صورتی که پیچ و مهره‌ها در جای خودشان ثابت باقی مانده و فقط با آچار مخصوص شل خواهند شد.

مهره قفلی کاسه نمدی و ساده

در یک دسته‌بندی دیگر، انواع مهره چاکنت در دو نوع ساده و کاسه‌نمدار تولید و به بازار عرضه می‌شوند. مهره‌های قفلی کاسه نمدی دارای یک حفره یا استوانه رزوه شده شش گوش هستند و همچنین در داخل آن واشر تفلونی قرار می‌گیرد. بدین ترتیب این مهره روی سطح موردنظر محکم و قفل می‌شود.

سایز مهره قفلی چاکنت

تولیدکنندگان مهره‌‌ قفلی شکاف‌دار، این ابزار را در دو اندازه اینچی و میلی‌متری تولید می‌کنند. هرکدام این اندازه‌ها در صنعت و برای دستگاه‌های مختلفی به‌کار برده می‌شوند؛ همچنین ابزار مذکور در سایزهای مختلف از 24 تا سایز100 طراحی و تولید می‌‌گردد. در ادامه با اصلی‌ترین کاربردهای مهره قفلی KM آشنا خواهید شد؛ سپس در مورد آچار چاکنت که تنها وسیله باز و بسته کردن این نوع مهره است، صحبت خواهیم کرد.

کاربردهای مهره چاکنت

دامنه کاربرد مهره قفلی بسیار وسیع است و برای اتصال محصولات و سطوح مختلف فلزی، سنگی، چوبی، بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌منظور بهره‌مندی از حداکثر عملکرد و کارایی مهره چاکنت و همچنین برای اینکه دستگاه موردنظر طول عمر بالایی داشته باشد، باید در بازه‌های زمانی منظم و دوره‌ای، این مهره‌ها را روغن‌کاری کنید. می‌توان برخی از مهم‌ترین کاربردهای این محصول را به شرح زیر بیان کرد.

1- بوش واسط بلبرینگ یا بوش کششی برای محکم کردن بلبرینگ

بستن و محکم کردن برخی از انواع بلبرینگ‌ها به دلیل داشتن سوراخ‌های مخروطی یا کونیک‌دار روی شفت مخروطی، حساس‌تر از سایر انواع این قطعات است؛ لذا در اینجا از مهره قفلی KM یا همان مهره‌های چاکنت استفاده می‌شود که بهترین کارایی را در نصب و محکم کردن بلبرینگ‌های سوراخ کونیک‌دار روی شفت ارائه می‌دهند.

2- برای اتصالات در دستگاه‌های نیاز به قفل‌کنندگی محکم

همانطوری که پیش‌تر هم بیان کردیم، وجود شیارهای روی مهره‌های چاکنت، قابلیت قفل‌شوندگی شدیدی به وجود می‌آورد. در واقع زمانی که شیارها با سطح مقطع تماس داشته باشند، بار اثر اصطکاک تولید شده، به پیچ‌ها اجازه نمی‌دهند که به راحتی باز شوند و این عملکرد در نهایت به قفل شدن قطعات و امنیت بیشتر منجر خواهد شد. در ضمن برای شل یا باز کردن این مهره‌ها، حتما باید از آچار چاکنت استفاده نمایید.

3- قابل استفاده در محیط‌های پرارتعاش به جهت خاصیت قفل شوندگی بسیار بالا

به‌‌طورمعمول، یکی از دغدغه‌های صنعت‌کاران در محیط‌های با ارتعاش بالا، شل شدن قطعات دستگاه‌ها است. انفصال قطعات در اکثر موارد خطرناک بوده و ممکن است تلفات مالی و جانی به‌بار بیاورد؛ دراین‌راستا، استفاده از مهره چاکنت به‌دلیل شکل خاص و شیارهایی که قفل‌شوندگی بالایی به وجود می‌آورند، بسیار کارساز خواهد بود. مهره‌‌های قفلی KM در محیط‌های با ارتعاش بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند و از شل شدن پیچ‌ها و انفصال قطعات دستگاه‌ها جلوگیری می‌کنند.

آچار چاکنت چیست و چه انواعی دارد؟

آچار چاکنت ظاهری متفاوت دارد و البته در موارد منحصر‌به‌فردی به‌کار برده می‌شود. شکل ظاهری و فرم سر این محصول به شکل قلاب یا C انگلیسی است و با یک چرخش، پیچ و مهره‌های مدنظر را باز و بسته می‌کند. مهره‌های چاکنت به‌دلیل شکل خاصی دارند فقط با استفاده این آچار باز و بسته خواهند شد.

آچارهای چاکنت در دو نوع ساده و UM طراحی و تولید می‌شوند که هرکدام، علاوه بر ظاهر متفاوت، عملکرد متفاوتی ارائه می‌دهند. عمده‌ترین کاربردهای این محصول عبارتند از: باز و بسته کردن کولت، بی‌بی‌کولت و مهره‌های شکاف دار یا همان مهره قفلی که در این مبحث به‌طور مفصل راجع به آن صحبت کردیم.

انواع سایز آچار چاکنت

آچارهای چاکنت در سایزهای مختلفی با قطر و طول متفاوت تولید می‌شوند که عبارتند از:

• سایز 38 تا 42 ( قطر 32 و طول 150)
• سایز 45 تا 52 (قطر 36 و طول 150)
• سایز 55 تا 63 ( قطر 42 و طول 200)

انواع آچار چاکنت از لحاظ عملکرد شامل آچارهای چاکنت هندی کرافت، متحرک قابل تنظیم و چاکنت متغیر تی‌جی‌جی مدل 1735B هستند.

جدول استاندارد و سایزبندی مهره قفل کننده KM

(mm)d3	(mm)d2	(mm)d1	KM
13.5	18	M10*0.75	KM 0
17	22	M12*1	KM 1
21	25	M15*1	KM 2
24	28	M17*1	KM 3
26	32	M20*1	KM 4
32	38	M25*1.5	KM 5
38	45	M30*1.5	KM 6
44	52	M35*1.5	KM 7
50	58	M40*1.5	KM 8
56	65	M45*1.5	KM 9
61	70	M50*1.5	KM 10
67	75	M55*2	KM 11
73	80	M60*2	KM 12