منهول و کاربرد آن

در دنیای امروزی که شبکه‌های زیرزمینی بخش حیاتی از زیرساخت‌های شهری و صنعتی را تشکیل می دهند، دسترسی به این شبکه‌ها برای تعمیر، نگهداری و بررسی‌های دوره ای امری ضروری است. یکی از اجزای مهم این سیستم‌ها که امکان دسترسی به خطوط زیرزمینی مانند فاضلاب، آب، برق و مخابرات را فراهم می کند، “منهول” یا دریچه بازدید است.

منهول چیست؟

منهول به حفره یا اتاقکی زیرزمینی گفته می شود که از طریق دریچه ای در سطح زمین قابل دسترسی است. این ساختار معمولاً برای فراهم کردن امکان دسترسی به خطوط و تأسیسات زیرزمینی مانند شبکه‌های فاضلاب، کابل‌های برق و مخابرات و لوله‌های آب استفاده می شود.

منهول‌ها از جنس‌های مختلفی مانند بتن، پلیمر و فلز ساخته می شوند و در ابعاد و اشکال گوناگون، بسته به نیاز پروژه و محل نصب، طراحی می شوند. نقش اصلی منهول‌ها تسهیل دسترسی به شبکه‌های زیرزمینی برای انجام تعمیرات، بازبینی و نظافت است و در عین حال، ایمنی عابران و وسایل نقلیه در سطح زمین را تضمین می کند.

انواع منهول‌ها

منهول‌ها به عنوان بخش‌های مهمی از زیرساخت‌های شهری و صنعتی، در انواع مختلفی طراحی و ساخته می شوند. بسته به نوع کاربرد، شرایط محیطی و ویژگی‌های فنی موردنیاز، منهول‌ها از مواد مختلفی مانند بتن، پلی اتیلن، کامپوزیت، آجر و فلز تولید می شوند. هر یک از این انواع، مزایا و معایب خاص خود را دارند در ادامه به توضیح تکمیلی هر یک از این منهول‌ها می پردازیم:

منهول بتنی

منهول‌های بتنی از رایج ترین انواع منهول‌ها هستند که به دلیل استحکام و دوام بالا در پروژه‌های مختلف شهری و صنعتی استفاده می شوند. این منهول‌ها معمولاً از بتن مسلح ساخته شده اند و برای شبکه‌هایی که نیاز به تحمل وزن بالا (مانند تردد وسایل نقلیه سنگین) دارند، مناسب هستند.

منهول‌های بتنی مقاومت خوبی در برابر فشارهای مکانیکی و شرایط آب وهوایی سخت دارند اما ممکن است در برابر عوامل شیمیایی خاص دچار خوردگی شوند. به همین دلیل، در برخی موارد از پوشش‌های ضد خوردگی برای افزایش عمر مفید آن‌ها استفاده می شود.

منهول پلی اتیلنی

این نوع منهول‌ها از مواد پلی اتیلن ساخته می شوند که مقاومت بسیار خوبی در برابر خوردگی شیمیایی و نفوذ آب دارند. منهول‌های پلی اتیلنی به دلیل وزن کم و نصب آسان، انتخابی ایده آل برای شبکه‌های فاضلاب، مخابرات و آب هستند. این منهول‌ها به دلیل انعطاف پذیری بالا و طراحی مدرن، در مناطقی که زمین لرزه یا نشست خاک محتمل است، استفاده گسترده ای دارند. علاوه بر این، به دلیل عمر طولانی و هزینه نگهداری پایین، از لحاظ اقتصادی نیز به صرفه هستند.

منهول کامپوزیتی

منهول‌های کامپوزیتی یا GRP از ترکیب مواد پلیمری و الیاف شیشه یا کربن ساخته می شوند و به دلیل سبک بودن و مقاومت فوق العاده در برابر خوردگی، به ویژه در محیط‌های شیمیایی و اسیدی، بسیار محبوب هستند. این منهول‌ها علاوه بر دوام بالا، ظاهری زیبا و سطحی صاف دارند که از تجمع آلودگی جلوگیری می کند. به دلیل خواص عایق الکتریکی، در شبکه‌های برق و مخابرات نیز کاربرد فراوانی دارند. همچنین وزن سبک این منهول‌ها حمل ونقل و نصب آن‌ها را آسان تر می کند.

منهول آجری

این نوع منهول‌ها که در گذشته بیشتر رایج بودند، از آجر و ملات ساخته می شوند و بیشتر در شبکه‌های فاضلاب کوچک یا پروژه‌های قدیمی مشاهده می شوند. منهول‌های آجری به دلیل ساختار سنتی، مقاومت مکانیکی مناسبی دارند اما در برابر عوامل شیمیایی و رطوبت مقاومت کمتری نشان می دهند. به همین دلیل، استفاده از آن‌ها در پروژه‌های مدرن به تدریج کاهش یافته و جای خود را به منهول‌های مدرن تر داده اند.

منهول فلزی یا چدنی

منهول‌های فلزی از موادی مانند چدن یا فولاد ساخته می شوند و معمولاً در مناطقی که نیاز به استحکام مکانیکی بسیار بالا و مقاومت در برابر بارهای سنگین وجود دارد، مورد استفاده قرار می گیرند. این منهول‌ها به دلیل مقاومت بالا در برابر ضربه، انتخاب مناسبی برای مناطق پرتردد هستند. با این حال، در محیط‌های مرطوب یا اسیدی ممکن است دچار خوردگی شوند و به نگهداری بیشتری نیاز داشته باشند.

در جدول زیر مقایسه انواع منهول‌ها بر اساس پارامترهای مختلف آورده شده است.

پارامترها	منهول‌های بتنی	منهول‌های پلی اتیلنی	منهول‌های فولادی	منهول‌های کامپوزیتی
هزینه	هزینه نسبتا پایین تر در مقایسه با سایر انواع. اما هزینه حمل و نصب بالا به دلیل وزن زیاد.	هزینه نسبتاً بالا به دلیل استفاده از مواد پلاستیکی پیشرفته و تکنولوژی ساخت.	هزینه بالا به دلیل استفاده از فولاد و نیاز به پوشش ضد خوردگی.	هزینه بالا به دلیل استفاده از مواد خاص و تکنولوژی ساخت پیشرفته.
دوام و مقاومت	دارای دوام بالا اما ممکن است تحت تأثیر خوردگی و ترک خوردگی قرار گیرند.	مقاومت بسیار بالا در برابر فشار و خوردگی، اما ممکن است در برابر فشارهای زیاد مقاوم نباشند.	دارای دوام عالی اما ممکن است دچار زنگ زدگی و خوردگی شوند.	مقاومت عالی در برابر فشار، خوردگی و تغییرات دما.
نصب و نگهداری	نصب دشوار و زمان بر به دلیل وزن زیاد، اما نیاز به نگهداری کم.	نصب آسان و سریع به دلیل وزن کم، نیاز به نگهداری کم.	نصب سخت و نیاز به تجهیزات ویژه برای حمل و نصب. نیاز به مراقبت ضد خوردگی.	نصب آسان و سریع، نیاز به مراقبت کم، مقاوم در برابر خوردگی.
مقاومت شیمیایی و فیزیکی	مقاومت محدود در برابر مواد شیمیایی خاص و رطوبت.	مقاومت عالی در برابر مواد شیمیایی، مواد خورنده و رطوبت.	مقاومت خوب در برابر مواد شیمیایی اما دچار خوردگی در برابر آب و هوا می شود.	مقاومت بسیار بالا در برابر مواد شیمیایی، خورندگی و رطوبت.

کاربردهای منهول‌ها

کاربردهای متنوع نشان دهنده اهمیت منهول‌ها در عملکرد صحیح و ایمن شبکه‌های زیرزمینی و زیرساخت‌های شهری است. در ادامه چند مورد از کاربر‌های اصلی منهول‌ها را برسی می کنیم.

• -یکی از اصلی ترین کاربردهای منهول، فراهم کردن امکان دسترسی به شبکه‌های فاضلاب شهری است. این سازه‌ها به تیم‌های تعمیر و نگهداری اجازه می دهند تا برای بازرسی، تمیزکاری یا رفع انسداد، به خطوط زیرزمینی دسترسی پیدا کنند. منهول‌ها در این شبکه‌ها به عنوان نقاط اتصال و تغییر جهت لوله‌ها عمل می کنند و امکان تهویه شبکه و تخلیه گازهای فاضلابی را نیز فراهم می کنند. همچنین برای دسترسی آسان به داخل سپتیک تانک نیز از انواع مختلف منهول استفاده می گردد.
• -در شبکه‌های زیرزمینی برق و مخابرات، منهول‌ها به عنوان نقاط دسترسی برای نصب، تعمیر و مدیریت کابل‌ها به کار می روند. این سازه‌ها به تکنسین‌ها اجازه می دهند تا به کابل‌های ارتباطی یا الکتریکی که در زیر زمین و داخل لوله های مخابراتی قرار گرفته اند بدون نیاز به حفاری‌های اضافی دسترسی پیدا کنند. در این کاربرد، معمولاً از منهول‌هایی استفاده می شود که عایق الکتریکی بوده و در برابر شرایط محیطی مختلف مقاوم باشند.
• -در شبکه‌های انتقال و توزیع آب، منهول‌ها برای دسترسی به خطوط لوله زیرزمینی، شیرآلات و اتصالات مورد استفاده قرار می گیرند. این منهول‌ها به تیم‌های نگهداری امکان می دهند تا در مواقع ضروری، مانند تعمیر نشتی یا تعویض قطعات، به خطوط آبرسانی دسترسی داشته باشند. همچنین، منهول‌ها در این شبکه‌ها برای کنترل جریان و مدیریت فشار آب بسیار مفید هستند.
• -در سیستم‌های مدیریت آب‌های سطحی و کنترل سیلاب، منهول‌ها به عنوان نقاط جمع آوری و انتقال آب باران به کانال‌های زیرزمینی استفاده می شوند. این منهول‌ها به جلوگیری از آب گرفتگی خیابان‌ها و مناطق شهری کمک کرده و نقش مهمی در حفظ ایمنی و سلامت محیط زیست شهری دارند.
• -در شبکه‌های انتقال گاز زیرزمینی، منهول‌ها به عنوان نقاط دسترسی برای بررسی و نگهداری خطوط لوله گاز استفاده می شوند. این سازه‌ها به متخصصان اجازه می دهند تا به تجهیزات و اتصالات گازی دسترسی پیدا کرده و ایمنی شبکه را تضمین کنند. منهول‌های مورد استفاده در این کاربرد باید از مواد مقاوم در برابر گاز و فشار ساخته شوند.
• -در سیستم‌های زهکشی کشاورزی یا شهری، منهول‌ها نقش کلیدی در هدایت و تخلیه آب‌های زیرزمینی و سطحی ایفا می کنند. این سازه‌ها به مدیریت بهتر جریان آب کمک کرده و از فرسایش خاک یا تجمع آب‌های اضافی جلوگیری می کنند.
• -در بسیاری از صنایع مانند نفت و گاز، پتروشیمی و کارخانجات، منهول‌ها برای دسترسی به خطوط لوله، کابل‌ها و تجهیزات زیرزمینی به کار می روند. این منهول‌ها معمولاً برای مقاومت در برابر شرایط شیمیایی و فیزیکی خاص طراحی می شوند.
• -منهول‌ها به عنوان نقاط تهویه در شبکه‌های زیرزمینی، امکان تبادل هوا و خروج گازهای سمی را فراهم می کنند. این کاربرد به کاهش خطرات ناشی از تجمع گازهای خطرناک و افزایش ایمنی کارکنانی که در این شبکه‌ها کار می کنند، کمک می کند.

مزایای منهول‌های مدرن

• -به دلیل وزن سبک بسیاری از منهول‌های مدرن، مانند منهول پلی اتیلنی و کامپوزیتی، نیازی به استفاده از ماشین آلات بزرگ و سنگین برای نصب وجود ندارد. این ویژگی باعث کاهش زمان نصب، سهولت در حمل و نقل و کاهش هزینه‌های مرتبط با تجهیزات سنگین می شود.
• -منهول‌های مدرن، به ویژه از جنس پلی اتیلن و کامپوزیت، در برابر مواد شیمیایی خورنده و نشت گازهای خطرناک مقاومت بالایی دارند. این ویژگی آن‌ها را برای استفاده در محیط‌های صنعتی و شبکه‌های فاضلاب شیمیایی ایده آل می کند، زیرا احتمال آسیب به ساختار منهول به حداقل می رسد.
• -یکی از مهم ترین مزایای منهول‌های پیشرفته، دوام طولانی مدت آن‌ها است. این سازه‌ها به دلیل مقاومت در برابر شرایط محیطی سخت و فرسایش، برای دهه‌ها بدون نیاز به تعمیر یا تعویض باقی می مانند، که از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه است.
• -منهول‌های مدرن به دلیل طراحی صنعتی و روش‌های پیشرفته تولید، به سرعت ساخته و نصب می شوند. این ویژگی به پروژه‌ها کمک می کند تا در مدت زمان کوتاه تری تکمیل شوند و بهره برداری از شبکه زیرزمینی سریع تر آغاز شود.
• -منهول‌ها به ویژه از جنس بتن یا کامپوزیت، به گونه ای طراحی شده اند که وزن خاک و فشارهای مکانیکی را به خوبی تحمل کنند. این مزیت باعث می شود که این سازه‌ها در برابر نشست خاک و تردد وسایل نقلیه سنگین مقاوم باشند.
• -به دلیل سبک بودن و نصب آسان منهول‌های مدرن، هزینه‌های مربوط به حمل ونقل و عملیات اجرایی کاهش می یابد. این ویژگی به ویژه در پروژه‌های بزرگ و گسترده تأثیر قابل توجهی در کاهش هزینه‌ها دارد.
• -منهول‌های جدید به دلیل طراحی خاص و آب بندی مناسب، نیازی به بتن ریزی اطراف خود ندارند. این ویژگی زمان و هزینه اجرای پروژه را کاهش داده و فرآیند نصب را ساده تر می کند.
• -برخی از منهول‌ها دارای پله‌های دسترسی هستند که به بدنه جوش داده شده اند. این طراحی امکان ورود و خروج ایمن کارکنان را فراهم می کند و نیاز به نصب جداگانه پله‌ها را از بین می برد.
• -منهول‌های پلی اتیلنی و کامپوزیتی معمولاً در برابر اشعه فرابنفش خورشید مقاوم هستند. این ویژگی آن‌ها را برای استفاده در شرایط آب وهوایی مختلف مناسب کرده و از تخریب زودهنگام آن‌ها جلوگیری می کند.
• -منهول‌های مدرن به دلیل انعطاف پذیری بالا می توانند در برابر تغییرات ناشی از رانش زمین یا زلزله مقاومت کنند. این ویژگی از آسیب دیدگی شبکه زیرزمینی در شرایط بحرانی جلوگیری می کند.
• -یکی از ویژگی‌های برجسته منهول‌های مدرن، آب بندی کامل آن‌ها است. این ویژگی مانع از ورود یا خروج آب و مواد شیمیایی از محل‌های انشعاب و کف می شود و به افزایش ایمنی و عملکرد شبکه کمک می کند.
• -منهول‌های پلی اتیلنی و کامپوزیتی را می توان در ابعاد، قطر و ارتفاع موردنیاز خریدار تولید کرد. این انعطاف در طراحی، آن‌ها را برای پروژه‌های متنوع مناسب می کند.
• -این منهول‌ها معمولاً نیازی به تعمیرات ندارند و در صورت نیاز، طول آن‌ها حتی پس از نصب قابل تغییر است. این ویژگی برای پروژه‌هایی که نیاز به تغییرات بعدی دارند بسیار مفید است.
• -به دلیل سطح صاف و منظم بدنه، نگهداری و نظافت منهول‌های مدرن بسیار آسان است. این ویژگی باعث کاهش هزینه‌های عملیاتی و افزایش عمر مفید آن‌ها می شود.

معایب انواع منهول‌ها

انتخاب و استفاده از انواع مختلف منهول‌ها ممکن است با معایب خاصی همراه باشد که بسته به نوع جنس و طراحی آن‌ها متفاوت است. هر نوع منهول ممکن است در شرایط خاص باعث بروز مشکلاتی شود. در ادامه به معایب هر نوع منهول می پردازیم:

معایب منهول بتنی

• -معمولاً سنگین هستند که این مسئله موجب افزایش هزینه‌های حمل و نصب می شود.
• -اگرچه بتن مقاومت مناسبی در برابر فشار دارد، اما در برابر مواد شیمیایی خاص و رطوبت شدید می تواند دچار خوردگی شود.
• -تحت شرایط فشارهای بالا و تغییرات دما، ممکن است دچار ترک خوردگی شوند.

معایب منهول پلی اتیلنی

• -در برابر فشارهای مکانیکی سنگین مانند فشار خاک زیاد یا فشار ترافیکی به اندازه نمونه های بتنی و چدنی مقاوم نیستند.
• -منهول‌های پلی اتیلنی ممکن است در اندازه‌های بزرگ محدودیت داشته باشند و برای پروژه‌های بزرگتر کاربرد نداشته باشند.
• -پلی اتیلن می تواند تحت تأثیر دماهای بسیار بالا یا پایین دچار تغییر شکل یا آسیب شود.

معایب منهول فولادی

• -تولید و نصب منهول‌های فولادی معمولاً گران تر از انواع دیگر است.
• -در محیط‌های مرطوب یا با تماس مستقیم با آب و مواد شیمیایی، منهول‌های فولادی دچار زنگ زدگی می شوند، که به خصوص در مناطق ساحلی یا صنعتی یک مشکل بزرگ است.
• -برای جلوگیری از زنگ زدگی، نیاز به پوشش‌های ضد خوردگی مانند گالوانیزه یا رنگ کاری دارند که هزینه اضافی به همراه دارد.

معایب منهول کامپوزیتی

• -به دلیل استفاده از مواد خاص و فناوری‌های پیشرفته در تولید، هزینه ساخت و نصب این نوع منهول‌ها نسبت به سایر انواع بالاتر است.
• -اگرچه کامپوزیت‌ها سبک و مقاوم در برابر خوردگی هستند ولی در برابر فشارهای مکانیکی شدید ممکن است مقاومت کمتری نسبت به بتن یا فولاد داشته باشند.
• -ممکن است در طراحی‌ها با انحنا یا شکل‌های پیچیده به اندازه بتن یا پلی اتیلن انعطاف پذیر نباشند.

معایب منهول چدنی

• -چدن سنگین است و نصب آن نیاز به تجهیزات خاص و هزینه‌های اضافی حمل و نقل دارد.
• -چدن در برابر ضربه‌های شدید یا بارهای سنگین ممکن است بشکند یا ترک بخورد.
• -در محیط‌های مرطوب و در معرض آب‌های شیمیایی، ممکن است دچار خوردگی شود که طول عمر آن را کاهش می دهد.

ابعاد منهول‌ها

ابعاد و ویژگی‌های منهول باید به گونه ای طراحی شوند که دسترسی آسان، ایمنی بالا و مقاومت در برابر فشارهای خاک و آب را تضمین کنند.

منهول کم عمق

این نوع منهول‌ها معمولاً در عمق کم طراحی می شوند و بیشتر برای دسترسی سریع به شبکه‌های زیرزمینی کوچک، مانند فاضلاب یا مخابرات، استفاده می شوند. منهول‌های کم عمق معمولاً در مناطقی به کار می روند که نیازی به تعمیرات یا نگهداری مکرر نیست و دسترسی آسان در اولویت است.

منهول معمولی

برای عمق‌های متوسط طراحی می شوند و بیشتر در شبکه‌های فاضلاب، آب، برق و مخابرات کاربرد دارند. این منهول‌ها به دلیل عمق مناسب، امکان دسترسی و تعمیر شبکه را فراهم می کنند و به تجهیزات و امکانات استاندارد مجهز هستند.

منهول عمیق

در عمق زیاد طراحی شده و برای شبکه‌های زیر زمینی اصلی یا مناطقی که لوله‌های انتقال در سطح پایین تری قرار دارند، استفاده می شوند. منهول‌های عمیق به دلیل شرایط خاص نصب و نیاز به مقاومت بالا در برابر فشار خاک و آب، از طراحی و ساختار مستحکم تری برخوردارند.

منهول‌های عمودی

به صورت عمودی نصب می شوند و معمولاً در مواقعی به کار می روند که عمق زیاد مد نظر است یا در پروژه‌هایی که نیاز به دسترسی به فضاهای زیرزمینی دارند. این منهول‌ها دارای ارتفاع بیشتری هستند و معمولاً برای اتصال به سیستم‌های فاضلاب، برق، آب و گاز در زیرزمین به کار می روند.

یکی از ویژگی‌های مهم منهول های عمودی این است که به دلیل عمق زیاد، می توانند به راحتی با پله یا سیستم‌های دیگر تجهیز شوند تا دسترسی ایمن به بخش‌های زیرزمینی فراهم گردد. از لحاظ ابعادی، این منهول‌ها ممکن است بسیار بزرگ باشند و نیاز به نصب با تجهیزات خاصی داشته باشند. همچنین در برابر فشار خاک و مواد شیمیایی، مقاومت بیشتری را ارائه می دهند.

منهول‌های افقی

به طور افقی در سطح زمین یا در عمق کم نصب می شوند و معمولاً برای پروژه‌هایی استفاده می شوند که نیاز به دسترسی به سیستم‌های زیرسطحی در فاصله‌های کم دارند. این منهول‌ها بیشتر در مواردی که نیاز به بازدید و تعمیرات مکرر سیستم‌های زیرزمینی باشد کاربرد دارند.

از آنجایی که این منهول‌ها به صورت افقی نصب می شوند، ابعاد آنها معمولاً کوچکتر از منهول‌های عمودی است و برای فضاهایی که ارتفاع کمی دارند، مناسب ترند. آنها اغلب برای سیستم‌های لوله کشی استفاده می شوند و به دلیل طراحی ساده تر، نصب و نگهداری آن‌ها نیز هزینه کمتری نسبت به منهول‌های عمودی دارد.

منهول‌های چند قسمتی یا ماژولار

منهول‌های ماژولار یا چند قسمتی به گونه ای طراحی شده اند که از قطعات مختلفی تشکیل شده اند و به راحتی می توانند در ابعاد مختلف و در مکان‌های مختلف نصب شوند. این منهول‌ها از تعدادی بخش مجزا تشکیل شده اند که هرکدام می توانند به طور جداگانه تولید شده و در محل پروژه به هم متصل شوند. این ویژگی به نصب سریعتر و انعطاف پذیری بیشتر کمک می کند، زیرا می توانند بر اساس نیازهای خاص پروژه از قطعات با ابعاد مختلف استفاده شوند.

همچنین، این منهول‌ها به ویژه در پروژه‌های بزرگ و پیچیده که نیاز به تغییرات یا تنظیمات بیشتری دارند، کاربرد دارند. یکی از مزایای اصلی منهول‌های ماژولار این است که در برابر تغییرات محیطی یا فشارهای جانبی، مقاوم تر عمل می کنند و می توانند بارهای مختلف را بهتر تحمل کنند. این نوع منهول‌ها معمولاً در مناطقی که نیاز به نصب در شرایط پیچیده دارند، استفاده می شوند.

طراحی منهول‌ها

در ساخت منهول‌ها، توجه به پارامترهای مختلف ضروری است. این پارامترها نقش کلیدی در تضمین مقاومت، دوام و عملکرد بهینه منهول در شبکه‌های زیرزمینی ایفا می کنند و طراحی دقیق آن‌ها برای تطبیق با نیازهای پروژه و شرایط محل نصب اهمیت بالایی دارد. در ادامه برخی از این پارامتر‌ها را توضیح می دهیم.

• -سایز دریچه منهول باید به اندازه ای باشد که دسترسی ایمن و آسان برای ورود و خروج کارکنان و تجهیزات فراهم کند.
• -ویژگی‌های فنی لوله‌های ورودی و خروجی، مانند ممان اینرسی و مساحت سطح مقطع، باید در طراحی لحاظ شود تا مقاومت سازه منهول در برابر فشارهای مکانیکی و جریان مواد تضمین گردد.
• -در مناطقی با سطح بالای آب زیرزمینی یا وجود آب‌های سطحی، طراحی باید به گونه ای باشد که از نفوذ آب به داخل منهول جلوگیری کرده و مقاومت سازه در برابر فشار آب تضمین شود.
• -وزن خاک بر روی منهول فشار وارد می کند، بنابراین وزن مخصوص خاک در محاسبات طراحی لحاظ می شود تا اطمینان حاصل شود که سازه توانایی تحمل این فشار را دارد.
• -برای منهول‌های پلی اتیلنی، مدول الاستیسیته مواد باید برای دوام حداقل 50 سال محاسبه شود. این ویژگی نشان دهنده توانایی مواد در تحمل تغییر شکل تحت بارهای مختلف است.
• -ضریب پواسون و وزن مخصوص مواد به طراحی دقیق دیواره‌ها و سایر اجزای منهول کمک می کند تا سازه در برابر فشارها و تنش‌های ناشی از خاک و جریان داخلی مقاوم باشد.
• -سایز و ارتفاع لوله‌های متصل به منهول باید به گونه ای طراحی شود که جریان روان مواد تضمین شود و هیچ نشتی یا انسدادی رخ ندهد. هماهنگی دقیق بین قطر لوله‌ها و طراحی منهول اهمیت زیادی در عملکرد صحیح شبکه دارد.
• -ابعاد منهول باید به گونه ای طراحی شود که فضای کافی برای انجام عملیات تعمیر و نگهداری، مانند تمیزکاری، بازرسی و دسترسی به لوله‌ها فراهم گردد. این ابعاد شامل قطر و عمق منهول است که بسته به نوع شبکه زیرزمینی و عمق لوله‌ها تغییر می کند. ابعاد درست و بهینه، علاوه بر تأمین دسترسی مناسب، می تواند از مشکلات آینده در نگهداری و استفاده جلوگیری کند.
• -نوع خاک محل نصب منهول بر طراحی و انتخاب مواد ساختاری منهول تأثیر مستقیم دارد. خاک‌های نرم یا متخلخل ممکن است نیاز به تقویت بیشتر در اطراف منهول داشته باشند تا از نشست و تخریب جلوگیری شود. در مقابل، خاک‌های سخت و متراکم ممکن است نیاز به طراحی‌های مقاوم تری برای تحمل فشارهای مکانیکی اعمال شده از سوی خاک داشته باشند. به طور کلی، نوع خاک باید به طور دقیق ارزیابی شود تا از آسیب دیدگی و نشتی در طول زمان جلوگیری شود.
• -مشخصات فنی لوله‌ها، از جمله اندازه، نوع مواد و فشار کاری لوله‌های ورودی و خروجی منهول، باید با ویژگی‌های شبکه تطابق داشته باشد.
• -شرایط محیطی شامل عواملی مانند رطوبت، دما، بارندگی، فشار آب و گازهای شیمیایی موجود در محل نصب است. برای مثال، در مناطقی با سطح بالای آب زیرزمینی، باید طراحی منهول به گونه ای انجام شود که از نفوذ آب جلوگیری کرده و ایمنی شبکه را حفظ کند. همچنین، مقاومت مواد منهول در برابر مواد شیمیایی یا گازهای سمی مانند سولفید هیدروژن (که در فاضلاب‌ها وجود دارد) از اهمیت بالایی برخوردار است.

استانداردهای لازم برای انتخاب منهول‌ها

با توجه به تنوع انواع منهول‌ها از نظر اندازه‌ها، ابعاد و جنس‌ها، انتخاب مناسب ترین و بهترین نوع منهول برای سیستم‌های فاضلاب نیازمند رعایت استانداردهای خاصی است. در این راستا، برخی از مهم ترین استانداردها برای انتخاب منهول عبارتند از:

• -منهول باید وزن کمی داشته باشد تا در نصب و جابجایی آن مشکلی پیش نیاید. با این حال، لازم است که این وزن سبک با حفظ مقاومت بالای سازه در برابر فشار و ضربه همراه باشد. منهول باید قادر به تحمل بارهای مختلف مانند فشار خاک و تردد وسایل نقلیه سنگین باشد.
• -داخل منهول باید صاف و صیقلی باشد تا جریان فاضلاب به راحتی و بدون هیچ گونه انسداد یا رسوبی انجام گیرد. این ویژگی به کاهش هزینه‌های نگهداری و تعمیرات کمک می کند، چرا که سطح داخلی صاف مانع از تجمع مواد اضافی می شود.
• -منهول‌ها باید بتوانند در برابر مواد شیمیایی خورنده، مانند اسید سولفوریک مقاوم باشند. این ویژگی از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که فاضلاب ممکن است حاوی ترکیبات شیمیایی مختلفی باشد که می تواند باعث خوردگی مواد سازنده منهول‌ها شود. جنس گودال های آدم رو باید طوری انتخاب شود که در برابر چنین مواد شیمیایی مقاومت خوبی داشته باشد.
• -جنس منهول‌ها باید طوری طراحی و ساخته شوند که نفوذپذیری آن‌ها نزدیک به صفر باشد تا از ورود آب‌های سطحی یا زیرزمینی به داخل فاضلاب و بالعکس جلوگیری کنند.
• -پوشش های روی منهول باید در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله، طوفان و دیگر شرایط اضطراری مقاوم باشند. این ویژگی برای جلوگیری از خرابی و آسیب دیدگی در شرایط بحرانی ضروری است. دریچه منهول نیز دارای انواع مختلفی مانند دریچه منهول پلی اتیلن و دریچه منهول چدنی است که بسته به شرایط می توان از انواع این دریچه ها استفاده نمود.

نکات مهم برای نگهداری منهول ها

با رعایت نکات زیر، می توان عمر مفید منهول‌ها را افزایش داد و از مشکلات زیرزمینی و هزینه‌های اضافی در آینده جلوگیری کرد.

• -مواد و لجن‌ها می توانند در طول زمان در داخل منهول تجمع پیدا کنند و باعث انسداد یا کاهش کارایی سیستم شوند. بنابراین، باید هر چند وقت یک بار، داخل منهول تمیز شده و از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل شود.
• -آسیب دیدگی‌های احتمالی باید به سرعت شناسایی و تعمیر شوند تا از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود. منهول‌های بتنی به ویژه در معرض ترک‌خوردگی و خوردگی شیمیایی هستند و باید تحت بررسی دقیق قرار گیرند.
• -منهول‌ها باید از نظر مقاومت در برابر مواد شیمیایی، رطوبت و خوردگی مورد بررسی قرار گیرند. در صورت لزوم، باید پوشش‌های ضد خوردگی به ویژه برای منهول‌های فولادی و بتنی اعمال شوند تا از آسیب‌های ناشی از تماس با مواد شیمیایی یا رطوبت جلوگیری شود.
• -نبود تهویه مناسب می تواند به تجمع گازهای خطرناک منجر شود. همچنین، بررسی پله‌های داخلی یا سیستم‌های دسترسی برای جلوگیری از آسیب به افراد نیز ضروری است.
• -هر گونه نشتی آب یا فاضلاب می تواند مشکلات زیست محیطی جدی ایجاد کند. بنابراین، سیستم‌های آب بندی باید به طور منظم بررسی شده و در صورت نیاز، تعمیرات لازم انجام شود.

نحوه نصب منهول‌ها

این فرایند نیازمند دقت و برنامه ریزی دقیق است تا اطمینان حاصل شود که منهول به درستی نصب شده و عملکرد آن در بلندمدت به خوبی حفظ شود. برای مثال مراحل نصب منهول پلی اتیلن ممکن است با مراحل نصب منهول بتنی تفاوت هایی داشته باشد اما در حالت کلی مراحل نصب منهول‌ها شامل موارد زیر است.

1. -تعیین مکان دقیق نصب منهول بر اساس نقشه‌های فنی.
2. -حفاری گودال با ابعاد و عمق مناسب برای نصب منهول.
3. -ایجاد لایه ای از شن و ماسه یا مصالح مناسب برای تسهیل نصب و جلوگیری از نشست.
4. -بررسی تراز و هم راستایی گودال برای نصب صحیح.
5. -قرار دادن قطعات منهول (برای منهول‌های ماژولار، قطعات به طور جداگانه وارد گودال می شوند و به هم متصل می شوند).
6. -برای منهول‌های عمودی، نصب پله‌ها و سیستم‌های دسترسی در صورت نیاز.
7. -اطمینان از اتصال صحیح قطعات منهول به ویژه در نواحی اتصال لوله‌ها.
8. -انجام فرآیند آب بندی برای جلوگیری از نفوذ آب یا فاضلاب.
9. -پر کردن فضای اطراف منهول با مصالح مناسب (شن، ماسه، خاک سبک) برای تثبیت و جلوگیری از حرکت یا تغییر شکل.
10. -نصب دریچه آدم رو در بالای منهول و اطمینان از عملکرد صحیح آن.
11. -انجام تست‌های نهایی برای بررسی آب بندی و صحت عملکرد سیستم.
12. -انجام بازدیدهای دوره ای برای بررسی وضعیت منهول و رفع هر گونه مشکل احتمالی.

منبع: ناب ملل