صنعت کشتی سازی

صنعت کشتی سازی یکی از صنایع پیشرو و حیاتی در جهان است که از گذشته تا کنون تأثیر قابل توجهی در تجارت جهانی و توسعه اقتصادی داشته است.

کشتی‌سازی نه تنها وسیله حمل و نقل دریایی ارزان قیمت و کارآمد است، بلکه نقش مهمی در حفظ امنیت دریاها، برقراری ارتباطات بین کشورها و تجارت بین‌المللی دارد. این مقاله به بررسی تاریخچه صنعت کشتی‌سازی، وضعیت فعلی آن و چالش‌ها و فرصت‌های آینده این صنعت می‌پردازد.

صنعت کشتی سازی را می توان مانند دیگر صنایع مادر همچون صنعت خودرو سازی در نظر گرفت. در نتیجه توسعه آن باعث توسعه اقتصادی و صنعتی در کشور های مختلف خواهد شد. البته ساخت کشتی به عنوان یک صنعت کار فشرده شناخته می شود که شامل مجموعه ای از فرایند های مختلف که مربوط به طراحی و ساخت وسایل دریایی است می شود. امروزه اکثر کارخانه های کشتی سازی در مراحل ساخت کشتی از اتوماسیون رباتیک استفاده می کنند. البته در بعضی مواقع استفاده از اتوماسیون جزئی برای ساخت کشتی غیر ممکن خواهد بود. مثلا زمانی که قرار است طرحی از یک کشتی به کشتی دیگر تغییر کند این اتفاق رخ می دهد. پس در این زمان مواردی مانند هزینه پایدار و کیفیت افزایش می یابد.

به طور کلی کشتی سازی یک ترکیب پیچیده از علم و هنر خواهد بود. پس ساخت هر یک از کشتی های بزرگ و بادبانی یک مهارت است و نیاز به تجربه علمی خواهد داشت. همچنین برای ساخت کشتی باید به ساختار ها و علم مواد نیزتوجه گردد.

بدون شک، صنعت کشتی‌ سازی ریشه‌های عمیقی در تاریخ دارد. از زمانی که انسان‌ها به طور مستقیم با آب در ارتباط بودند، از جمله کشتی‌های چوبی ساده در دوران باستان تا کشتی‌های فولادی پیشرفته امروزی، این صنعت تکامل یافته است. در طول تاریخ، کشتی‌سازی از معیار حیاتی برای تجارت و تبادل کالاها به مثابه نماد قدرت و توسعه یک کشور تبدیل شده است.

تاریخچه صنعت کشتی سازی

تاریخچه صنعت کشتی‌ سازی به قدمتی بسیار دیرینه بازمی‌گردد.

از زمان‌های اولیه تمدن‌ها، انسان‌ها از طریق کشتی‌ها با آب و دریا در ارتباط بودند. کشتی‌سازی در دوران باستان با ساختار ساده‌تر و استفاده از چوب به طور فعال رشد و توسعه یافت. در جهان باستان، سومری‌ها، فینیقی‌ها، یونانیان و رومیان از کشتی‌ها برای تجارت، جنگ و کشف سواحل استفاده می‌کردند.

در قرون وسطی، تجارت و مبادله کالاها بین قاره‌ها از طریق کشتی‌ها انجام می‌شد و در این دوره، کشتی‌های بادی و پیشرفت‌های در طراحی و ساخت کشتی‌ها مشاهده می‌شد.

با رشد تجارت جهانی و کشف قاره‌های جدید در دوران کشف‌های جغرافیایی، صنعت کشتی‌سازی به یک سطح جدید از پیشرفت رسید و کشتی‌های بخاری و پس از آن کشتی‌های دیزلی و الکتریکی به کار گرفته شدند.

امروزه، صنعت کشتی‌سازی به فناوری‌های پیشرفته، استفاده از مواد نوین و رویکردهای سبز تکیه می‌کند.

وضعیت فعلی صنعت کشتی‌سازی

در حال حاضر، صنعت کشتی‌ سازی از لحاظ فناوری و مهندسی به یک سطح بالا رسیده است. استفاده از نرم‌افزارهای مدل‌سازی سه‌بعدی، سیستم‌های هوشمند بارگیری و تخلیه، م بهینه‌تر سوخت و توان، و کشتی‌های هیبریدی و الکتریکی از جمله پیشرفت‌های اخیر در این صنعت است. همچنین، رویکردهای سبز و  مسئولیت‌پذیری اجتماعی و محیطی در طراحی و ساخت کشتی‌ها بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند.

چالش‌ها و فرصت‌های آینده

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در صنعت کشتی‌سازی، همچنان چالش‌هایی برای این صنعت وجود دارد. یکی از چالش‌های اساسی این صنعت، آلودگی دریاها و تأثیرات محیطی است.

در حال حاضر، تلاش‌های فراوانی برای کاهش آلودگی و بهینه‌سازی سوخت و انرژی در کشتی‌سازی انجام می‌شود، اما هنوز باید بر روی این موضوع کار شود.

با افزایش تجارت جهانی و نیاز روزافزون به حمل و نقل دریایی، صنعت کشتی‌سازی نیز فرصت‌های بسیاری را پیش رو دارد. توسعه کشتی‌های بزرگتر، بهره‌برداری بهینه از منابع و استفاده از فناوری‌های پیشرفته از جمله فرصت‌هایی هستند که در آینده می‌توانند صنعت کشتی‌سازی را به سمت رشد و توسعه هدایت کنند.

ویژگی های صنعت کشتی سازی

صنعت کشتی‌سازی به عنوان یک صنعت پیچیده و چندجانبه، ویژگی‌های منحصر به فردی دارد.

از جمله ویژگی‌های مهم این صنعت می‌توان به ابعاد بزرگ کشتی‌ها، ساختار پیچیده و متنوع آنها، تکنولوژی پیشرفته در طراحی و ساخت، استفاده از مواد مقاوم در برابر آب و شرایط دریایی، قابلیت تحمل فشارهای بالا و تغییرات شدید آب و هوا، و همچنین نیاز به صنایع حمایتی مرتبط با تأمین قطعات، تعمیر و نگهداری اشاره کرد.

علاوه بر این، صنعت کشتی‌سازی با توجه به تأثیر زیادی که بر محیط زیست دارد، امروزه نیز به شدت تحت تأثیر مسائل مربوط به محافظت از محیط زیست و توسعه پایدار است. از این رو، رویکردهای سبز و مسئولیت‌پذیری اجتماعی و محیطی در طراحی و ساخت کشتی‌ها به عنوان یکی از ویژگی‌های جدید و مهم در صنعت کشتی‌سازی مطرح می‌شوند.

صنعت کشتی‌سازی به‌عنوان یکی از صنایع پیشرو و حیاتی، تأثیر قابل توجهی در تجارت جهانی و توسعه اقتصادی دارد.

از گذشته تا کنون، این صنعت تکامل یافته و بهره‌وری و پایداری در آینده آن تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.

با رویکردهای سبز، فناوری‌های نوین و توسعه پایدار، صنعت کشتی‌سازی می‌تواند یک نقش موثر در حفظ محیط زیست و توسعه اقتصادی ایفا کند و از طریق این صنعت، دسترسی به بازارهای جهانی را تسهیل کند.

از قدیم تا کنون تجارت دریای برای تمامی کشور ها از اهمیت اقتصادی استراتژیکی برخوردار بوده است. این موضوع در کشور ما نیز که دارای مرز های آبی است، بسیار مهم می باشد. به طور کلی حدود 80 درصد حجم تجارت جهانی که انجام می شود از طریق تجارت دریایی خواهد بود. ناوگان جهانی کشتی رانی از کشتی های متفاوت فله بر، نفت کش، کشتی های کانتینری، گازی، کشتی های مسافربری و تانکر های شیمیایی تشکیل شده است. به طور کلی می توان گفت کشتی سازی علاوه بر آن که از نظر تجارت جهانی به عنوان یک صنعت استراتژیک شناخته می شود، بلکه از نظر دفاعی و امنیتی نیز بسیار مهم و ضورری است. بناباین شرکت های کشتی سازی به صورت تخصصی به ساخت کشتی های غول پیکر و سکو های دریایی و همین طور کشتی های نظامی می پردازند.

البته طبق پیش بینی های انجام شده قطعا بازار جهانی کشتی سازی به زودی رشد زیادی خواهد داشت. زیرا رشد اقتصادی، تجارت دریایی، افزایش مصرف انرژی، خدمات حمل و نقل و… نیز روز به روز در حال افزایش است. به همین دلیل است که کارخانه های کشتی سازی سعی کرده اند تمرکز بیشتری بر روی کشتی های دوستدار محیط زیست و همین طور کشتی های سبک تر داشته باشند تا بتوانند با ساخت کشتی بیشتر ظرفیت لازم را تکمیل کنند.

مراحل ساخت کشتی:

امروزه کارخانه های کشتی سازی مراحل مختلف ساخت کشتی را در محوطه های داخلی و خارجی انجام می دهند. در کل برای ساخت کشی نیاز به عوامل و مراحل مختلفی است. به گونه ایی که مراحل کشتی سازی از دریافت سفارش اولیه تا به آب اندازی و تحویل می باشد. در زیر مراحل مختلف ساخت کشتی بیان شده است.

• دریافت سفارش از سمت مشتری
• مشخص کردن نوع شناور مورد نظر
• مشخص کردن مامویریت و همین طور منطقه بهربرداری از کشتی
• تهیه نمودن مشخصات اولیه
• تهیه نمودن طرح ابتدایی
• انجام طراحی های مربوط به بدنه
• تهیه نمودن نقشه جانمای عمومی
• آماده کردن طرح نهایی
• مشخص کردن ماشین آلات و نوع تجهیزات لازم
• تایید شدن نقشه ها توسط موسسات رده بندی
• انجام بررسی ها و ارزیابی های ماشین آلات و تجهیزات شناور
• سفارش دهی مواد خام لازم به همراه ماشین آلات و جهیزات مورد نیاز
• دریافت نمودن مواد خام همچون نبشی ها، ورقه ها و…
• آماده سازی مواد اولیه
• برش کاری ورقه ها و جوش کاری صفحات
• ساخت اجزای مختلف کشتی به صورت بلوک های مجزا
• مونتاژ نمودن بلوک های تهیه شده و اجزای بدنه
• ساخت اجزای بزرگ تر
• مونتاژ تمامی اجزا و تکمیل کردن بدنه
• نصب تجهیزات و ماشین آلات
• رنگ آمیزی و پاک سازی نهایی
• به آب اندازی کشتی

ساخت و طراحی کشتی های بزرگ:

البته بهتر است بدانید که ساخت کشتی های بزرگ و غول پیکر کمی متفاوت است. بدین صورت که کارخانه های کشتی سازی جهت افزایش سرعت ساخت کشتی، مراحل آن را به چند قسمت تقسیم می کنند. سپس هر قسمت در کارخانه ای مجزا ساخته خواهد شد و تجهیزات داخلی لازم نیز بر روی آن ها نصب می گردند. پس از آن قسمت های مختلف ساخته شده با حداقل عملیات به یک حوضه خشک انتقال داده می شوند. سپس تمامی اجزا به یک دیگر متصل می گردند. در این مرحله کشتی برای انجام آزمایشات و به آب اندازی آماده است.

اهمیت کشتی سازی:

به طور کلی می توان گفت صنعت کشتی سازی در کشورهای مختلف به خصوص آمریکا به عنوان یک بخش رقابتی و پویا مطرح شده است. زیرا ساخت کشتی هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ اجتماعی دارای اهمیت زیادی خواهد بود. علاوه بر آن ساخت کشتی با بخش های دیگر همچون حمل و نقل انرژی، محیط زیست، امنیت و تحقیقات نیز ارتباط خواهد داشت.

چالش های مربوط به ساخت و طراحی کشتی:

بسیاری از کارخانه های کشتی سازی با چالش های مختلفی روبه رو می شوند که از جمله مهم ترین این چالش ها می توان به رقابت بین المللی شدید در کشور هایی مانند کره جنوبی وچین اشاره نمود. علاوه بر آن مواردی مانند عدم حمایت دولت در زمینه هایی همچون سرمایه گذاری و عدم وجود قوانین تجارت جهانی موثر نیز باعث آسیب به این صنعت گردیده است. البته دلیل وجود چنین مشکلاتی را می توان آن دانست که کارخانه های کشتی سازی به صورت گسترده در حال ارائه طیف وسیعی از فناوری ها هستند. در نتیجه توانسته اند تعداد بسیار زیادی کارگر استخدام کنند و موجب افزایش درآمد ارزی گردند.

اهمیت صنعت کشتی سازی در ایران:

صنعت دریایی در ایران به عنوان صنعت مادر شناخته می شود. در نتیجه نقش اساسی در فعال سازی یا گردش چرخ صنایع پایین دست خواهد داشت. در یک توضیح ساده تر می توان کفت که ساخت کشتی و فعالیت صنایع دریایی موجب شکوفا شدن بیشتر صنایع دیگری مانند فولاد سازی، صنعت چرم، کابل سازی، صنعت دکوراسیون، صنایع ساخت رنگ و روغن، صنعت لوله، صنایع الکتریکال، صنعت الکترود، صنعت لوله و مس و در کل تمامی صنایع وابسته خواهد شد. علاوه بر آن توسعه صنعت کشتی سازی باعث افزایش ارز آوری و تولید ثروت بیشتر در کشور خواهد شد. در واقع صنعت کشتی سازی در زمینه های مختلفی تاثیر گذاشته و موجب اشتغال زایی بیشتر گردیده است. پس توسعه آن موجب می شود تا نرخ بیکاری تا حد زیادی کاهش پیدا کند و موجب رشد اقتصادی کشور نیز می گردد.

انتخاب فولاد برای کشتی سازی:

در گذشته برای ساخت کشتی از چوب استفاده می گردید. اما کشتی هایی که از چوب ساخته می شدند دوام زیادی نداشتند و تقریبا با اولین طوفان آسیب شدید دیده یا از بین می رفتند.در کل این کشتی ها در هنگام خطر موجب جان باختن افراد بسیاری می گردیدند و خسارات زیادی به همراه داشتند. اما با ورود فلز به صنعت کشتی سازی تحولی بزرگ در این صنعت ایجاد گردد و کشتی سازان متوجه شدند که فولاد بهترین فلز برای ساخت کشتی است. به همین دلیل یکی از مهم ترین نکات در کشتی سازی استفاده از فولاد می باشد.

البته فولادی که برای سخت کشتی استفاده می شود باید دارای ویژگی های منحصر به فردی باشد که از جمله این ویژگی ها می توان به انعطاف پذیری بالا، مقاومت و دوام زیاد، مقاوت بسیار در برابر عواملی همچون، زنگ زدگی، خوردگی، حرارت، آتش سوزی و…. اشاره نمود. بنابراین کارخانه های کشتی سازی باید در انتخاب فولاد دقت بالایی داشته باشند و فولاد مناسب برای ساخت کشتی را از مراکز معتبر همچون شرکت همکارآهن خریداری نمایند.

بازیافت کشتی ها:

همان طور که می دانید صنایع مختلف بر روی طبیعت تاثیر مستقیمی خواهند داشت که صنعت کشتی سازی نیز از این قاعده مستثنی نیست. با توجه به این که در یک سال کشتی های بسیاری در دنیا ساخته می شوند، پس برخی از کشتی ها دیگر کارایی نداشته و از دور مصرف خارج می گردند. پس در این زمان تکلیف کشتی هایی که دیگر کارایی ندارند چیست؟ در این هنگام برخی از کارگاه های محلی یا ملی به بازیافت کشتی هایی که عمرشان تمام شده اند می پردازند. دقت داشته باشید که بازیافت کشتی ها بر روی حفظ محیط زیست اهمیت زیادی خواهد داشت. به گونه ایی که در حال حاظر کمیته محیط زیست دریایی در این راستا در حال نگارش و تدوین کنوانسیون بین المللی بازیافت کشتی ها، البته به صورت کاملا ایمن و مناسب می باشد.

دستگاه‌های مورد نیاز در صنعت کشتی‌سازی

صنعت کشتی‌سازی، یکی از صنایع مهم و استراتژیک در جهان است. این صنعت، نقش مهمی در حمل و نقل کالا و مسافر، توسعه اقتصادی و تأمین امنیت ملی ایفا می‌کند.

ساخت یک کشتی، فرایندی پیچیده و زمان‌بر است که به استفاده از تجهیزات و ماشین‌آلات پیشرفته نیاز دارد. دستگاه‌های مورد نیاز در صنعت کشتی‌سازی، به طور کلی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

• • دستگاه‌های برش
  • دستگاه‌های شکل‌دهی
  • دستگاه‌های جوش
  • دستگاه های سوراخکاری

دستگاه‌های برش

دستگاه‌های برش، برای برش ورق‌های فلزی، لوله‌ها و پروفیل‌های مورد استفاده در ساخت کشتی‌ها مورد نیاز هستند. این دستگاه‌ها، انواع مختلفی دارند که از جمله آنها می‌توان به دستگاه برش پلاسما، دستگاه برش لیزر و دستگاه برش هوا برش اشاره کرد.

دستگاه برش پلاسما، یکی از پرکاربردترین دستگاه‌های برش در صنعت کشتی‌سازی است. این دستگاه، با استفاده از جریان پلاسما، می‌تواند ورق‌های فلزی را با ضخامت‌های بالا برش دهد.

دستگاه برش لیزر، دستگاه دیگری است که برای برش ورق‌های فلزی در صنعت کشتی‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه، با استفاده از پرتو لیزر، می‌تواند برش‌هایی با دقت و ظرافت بالا ایجاد کند.

دستگاه برش هوا برش، دستگاهی ارزان‌قیمت است که برای برش ورق‌های فلزی با ضخامت کم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دستگاه‌های شکل‌دهی (نورد، رول کن و خم کاری)

دستگاه‌های شکل‌دهی، برای شکل‌دهی ورق‌های فلزی، لوله‌ها و پروفیل‌های مورد استفاده در ساخت کشتی‌ها مورد نیاز هستند. این دستگاه‌ها، انواع مختلفی دارند که از جمله آنها می‌توان به دستگاه نورد ورق، دستگاه خم‌کاری لوله و پروفیل، دستگاه پرس برک اشاره کرد.

دستگاه نورد ورق، دستگاهی است که برای خم کردن ورق‌های فلزی با ضخامت بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه، با استفاده از غلتک‌های دوار، می‌تواند ورق‌های فلزی را به شکل‌های مختلف خم کند.

دستگاه خم‌کاری لوله و پروفیل، دستگاهی است که برای خم کردن لوله‌ها و پروفیل‌های فلزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه، انواع مختلفی دارد که از جمله آنها می‌توان به دستگاه خم‌کاری لوله CNC، دستگاه خم‌کاری پروفیل CNC و دستگاه خم‌کاری لوله دستی اشاره کرد.

دستگاه پرس برک ، دستگاهی است که برای خم کاری ورق‌های فلزی با ضخامت کم و در زاویه های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه، با استفاده از فشار بالا، می‌تواند ورق‌های فلزی را به شکل‌های مختلف درآورد.

دستگاه جوش

دستگاه جوشکاری، دستگاهی است که برای اتصال قطعات فلزی به یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه، انواع مختلفی دارد که از جمله آنها می‌توان به دستگاه جوشکاری برق، دستگاه جوشکاری گاز و دستگاه جوشکاری لیزری اشاره کرد.

دستگاه سوراخکاری (دریل)

دستگاه‌های سوراخکاری، برای ایجاد سوراخ در قطعات فلزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دستگاه‌ها، انواع مختلفی دارند که از جمله آنها می‌توان به دستگاه دریل دستی، دستگاه دریل رومیزی و دستگاه دریل CNC اشاره کرد.

نقش دستگاه‌های صنعتی در صنعت کشتی‌سازی

دستگاه‌های صنعتی، نقش مهمی در افزایش کیفیت، بهره‌وری و سرعت تولید کشتی‌ها ایفا می‌کنند. این دستگاه‌ها، با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، می‌توانند برش‌ها و شکل‌دهی‌های دقیق و پیچیده‌ای را انجام دهند که به ساخت کشتی‌هایی با کیفیت بالاتر و قیمت پایین‌تر کمک می‌کند.

با توجه به اهمیت دستگاه‌های صنعتی در صنعت کشتی‌سازی، سرمایه‌گذاری در این بخش، می‌تواند نقش مهمی در توسعه این صنعت و افزایش رقابت‌پذیری آن ایفا کند.

کارخانه‌های کشتی‌سازی، علاوه بر ساخت کشتی، در ساخت سازه‌های دریایی نیز تخصص دارند. برای ساخت این سازه‌ها، نیاز به ماشین‌آلاتی است که بتوانند صفحات فلزی با ضخامت و سختی بالا را خم کنند. یوروپ ماشین، دستگاه‌های نورد ورق 3 غلطک و 4 غلطک با قابلیت خم ورق با ضخامت بیشتر از 200 میلی‌متر را تولید می‌کند. این دستگاه‌ها، مجهز به ابزار اندازه‌گیری، کالیبراسیون و جابجایی قطعات نورد شده هستند که کیفیت و بهره‌وری بالای آنها را تضمین می‌کند.

سخن آخر:

ایران یکی از کشورهایی می باشد که در میان آب های جنوبی و شمالی قرار دارد و از سمت جنوب در یک موقعیت استراژیکی قرار گرفته است که به آب های آزاد دسترسی دارد. در نتیجه این موضوع یک فرصت استثنایی را جهت توسعه صنایع دریایی ایجاد نموده است. امروزه با توسعه صنعت کشتی سازی توانسته ایم تا حد زیادی از این فرصت طلایی استفاده نماییم.

در واقع کشور ایران بیش از نیم قرن است که در صنعت کشتی سازی و صنایع دریایی فعالیت دارد. در نتیجه موفق گریده است با افزایش دانش فنی و حرفه ای خود به طراحی و ساخت انواع کشتی های نفت کش و اقیانوس پیما ها بپردازد. همچنین ایران تجربه تعمیر انواع شناور های غول پیکر که قابلیت حمل بالای بار را دارند در خارج و داخل به دست آورده است.

صنعت ساخت کشتی را می توان یک صنعت بزرگ دانست که رهاوردهای بسیاری برای کل کشور بخصوص شهر های جنوبی به همراه داشته است. از جمله مهم ترین رهاورد های این صنعت می توان به افزایش ارز آوری و تولید بیشتر ثروت اشاره کرد.

منبع: یوروپ ماشین، الکتریکالا، همکارآهن